სოფლში იდგა წმინდა გიორგის ორი ეკლსია. მათგან ერთი ქვით იყო ნაგები და ქვის გალავანი ჰქონდა.

ჩიბათში აღმოჩენილია ჩიბათის განძი. სავარაუდოა, რომ განძი ჩაფლულია VII საუკუნის 20-იან წლებში, როდესაც ჰერაკლე კეისარი ეგრისის გავლით ირანში მიდიოდა სალაშქროდ. 1873 წელს სოფელში გაიხსნა ორკლასიანი სკოლა. სოფელში დაიაბდა ქართველი პოლიტიკოსი პეტრე სურგულაძე.

The post ჩიბათი appeared first on ლანჩხუთის მუნიციპალიტეტი.

სახელწოდება აცანა არის ლაზურ-ჭანური წარმოშობის, აცანა მოიხსენიება ანტიკური ხანიდან. სოფელში შემორჩენილია უძველესი სპორტული ინვენტარი — საჯილდაო ქვა — რომელიც სოფლის განაპირას თინა გუგუშვილის ეზოში ინახებოდა. სოფელში განვითარებული იყო მექვევრეობა. ცხოვრობდნენ აზნაური ტუსკიები.

1850-იან წლებში შემოდგომაზე იმართებოდა ერთკვირიანი ბაზრობა.^[2]1883 წელს სოფელში გახსნილი იყო სკოლა. 1914 წელს გაიხსნა სოფლის ბიბლიოთეკა. საბჭოთა პერიოდში სოფელში მოქმედებდა ჩაის ფაბრიკა. კოლმეურნეობის წამყვანი კულტურა იყო ჩაი, ასევე გაშენებული იყო სიმინდი, ტუნგი, ციტრუსი.

სოფელში იდგა შუა საუკუნეების მონასტერი „ოქონის მონასტერი”, ეკლესია და გალავანი. მონასტერი XIX საუკუნეში მიტოვებული იყო. 2000-იან წლებამდე შემორჩენილი იყო გალავნის მცირე ნაშთი. ამჟამად მის ადგლზე აშენებულია ახალი ტაძარი.

სოფელში იდგა ხის გუმბათიანი მაცხოვრის სახელობის ეკლესია, რომელიც XIX საუკუნეში იყო აშენებული, თუმცა დღემდე არ შემორჩენილა.

მამათისკენ მიმავალ გზაზე, მდინარე აცაურას მარჯვენა შენაკადზე არის საქვიხიას ჩანჩქერი.

The post აცანა appeared first on ლანჩხუთის მუნიციპალიტეტი.

მდებარეობს გურიის დაბლობზე, ზღვის დონიდან 20 მ. ლანჩხუთში ზღვის ნოტიო სუბტროპიკული ჰავაა, იცის თბილი ზამთარი და ცხელი ზაფხული. საშუალო წლიური ტემპერატურა 13,8 °C, იანვარში 4,2 °C, ივლისში 23 °C, ნალექებია 1980 მმ წელიწადში.

ქალაქი დაშორებულია თბილისიდან 274 კმ-ით, ბათუმიდან 85 კმ-ით, ფოთიდან 42 კმ-ით. ლანჩხუთში არის რკინიგზის სადგური სამტრედია–მახინჯაურის ხაზზე. გადის საერთაშორისო მნიშვნელობის გზა საქართველოს საავტომობილო მაგისტრალი ს12.

ლაშისღელე

საბჭოთა პერიოდში ლანჩხუთის საქალაქო საბჭოში შედიოდა სოფელ ლაშისღელის ტერიტორია, რომელიც მდებარეობს მდინარეებს – ლაშისღელესა და საჭინკლეს შორის, ზღვის დონიდან 80 მ., ლანჩხუთის ცენტრიდან 1 კმ. ამჟამად ლაშისღელე ცალკე სოფლად აღარ მოიხსენიება.

ლანჩხუთი  ტიპონიმის თავდაპირველი ძირი იყო „ჩქუ“ და არა „ჩხუ“. „ჩქუ“ მეგრულად სიტყვასიტყვით ნიშნავს “ჩანს”. ასე რომ,შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ ლანჩქუთი, იგივე ლანჩხუთი ნიშნავს “სამზერს”, „გადასახედს“. ამ მოსაზრებას ამყარებს ისიც, რომ უწნიდელი სოფელი ლანჩქუთი მაღლობში, გურიის სერზე იყო გაშენებული და მოსახლეობამ ქვევით, დაბლობში მოგვიანებით გადაინაცვლა.^[6]

• ისტორიაში პირველად მოხსენიებულია XVII საუკუნეში. 1873 წელს სოფელში გაიხსნა ორკლასიანი სკოლა, ხოლო 1900 წელს — ბიბლიოთეკა. 1912 წელს ლანჩხუთში იდგა წმინდა გიორგისა და ნათლისმცემლის სახელობის ეკლესიები. ნათლისმცემლის ეკლესია ქვის იყო და ქვისავე გალავანი ჰქონდა, ხოლო წმინდა გიორგის ეკლესია კი ხით იყო ნაგები. მოქმედებდა ორკლასიანი საქალებო სკოლა. რაიონული ცენტრი გახდა 1930 წელს. ქალაქად გამოცხადდა 1961 წელს.

მხარეთმცოდნეობის მუზეუმი

ლანჩხუთში არის მხარეთმცოდნეობის მუზეუმი, რომელიც დაარსდა 1978 წელს. დღესდღეობით მუზეუმში 7886 არქეოლოგიური, ნუმიზმატური, სახვითი ხელოვნების, ეთნოგრაფიული, ბუნების, ისტორიული ექსპონატია. განსაკუთრებით აღსანიშნავია ძველი წელთაღრიცხვით მე-4 საუკუნის ბრინჯაოს მუზარადი, ბრინჯაოს კოლხური ცულების კოლექცია, ანტიკური ხანის კერამიკა, მე-4 საუკუნის ბრინჯაოს ჯვარი, მე-11 საუკუნის ლაპიდარული წარწერა ქვაზე, გურული ცხენოსნების ამერიკაში მოგზაურობის ექსპონატები, ნოე ჟორდანიას პირადი ნივთები და სხვ.

„აჯანყებული გურულის“ ძეგლი ლანჩხუთის ცენტრში

ვალოდია წულაძის სახელობის მუზეუმი

ვალოდია წულაძის სახელობის თეატრი დაარსდა 2009 წლის 12 ნოემბერს. იგი ატარებს ქართული კინოსა და თეატრის მსახიობისა და რეჟისორის, ვალოდია ეპიფანეს ძე წულაძის სახელს. მუზეუმში განთავსებულია ვალოდია წულაძის მოღვაწეობის ამსახველი კადრები, მისი ნივთები, მასთან დაკავშირებული ადამიანების ფოტოსურათები და ა. შ.

თემურ ფირცხალაიშვილის სახლ-მუზეუმი

თემურ ფირცხალაიშვილი სახელობის შემოქმედთა მუზეუმი დაარსდა 2011 წლის პირველ მარტს, ხოლო გაიხსნა 2011 წლის 20 ივლისს, პოეტ თემურ ფირცხალაიშვილის დაბადების 50 წლისთავთან დაკავშირებით. მუზეუმი განთავსებულია კერძო სახლში, რომელიც აგებულია 20-ე საუკუნის 50-იან წლებში. დღეისათვის მუზეუმი შენობის მეორე სართულის ორ დარბაზშია განთავსებული. პირველი დარბაზი მთლიანად ეთმობა მწერლებს, პოეტებს, პუბლიცისტებს, ხოლო მეორე დარბაზში გამოფენილია კომპოზიტორების, მომღერლების, მხატვრების, ლოტბარების, მოცეკვავეებისა და ფოტოხელოვანთა შემოქმედება.

სპორტი

.

ქალაქ ლანჩხუთის ისტორიისა და მოსახლეობის იდენტობის მნიშვნელოვან ნაწლს წარმოადგენს საფეხბურთო კლუბი „გურია“, რომელიც ორჯერ თამაშობდა საბჭოთა კავშირის უმაღლეს ლიგაში. კლუბი ჩამოყალიბდა 1925 წელს და ერქვა „კიმი“. სახელწოდება „გურია“ გუნდმა ოზურგეთის საფეხბურთო კლუბთან ორთაბრძოლაში მოიპოვა. ერთხელ მოიპოვა საქართველოს თასი, ხოლო ორჯერ დაიკავა მეორე ადგილი საქართველოს ჩემპიონატში. ამჟამად კლუბი საქართველოს ჩემპიონატის უმაღლეს ლიგაში ასპარეზობს.

ცნობილი ადამიანები

ლანჩხუთში დაიბადნენ:

• ნოე ჟორდანია– ქართველი პოლიტიკოსი, საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის მთავრობის თავმჯდომარე
• კონსტანტინე გვარჯალაძე– პოლიტიკოსი, დამფუძნებელი კრების წევრი
• თევდორე ღლონტი– პოლიტიკოსი, დამფუძნებელი კრების წევრი, თსუ-ს რექტორი
• მელიტონ რუსია– პოლიტიკოსი, დამფუძნებელი კრების წევრი
• ნოე ცინცაძე– პოლიტიკოსი, დამფუძნებელი კრების წევრი
• ფილიპე გოგიჩაიშვილი– ეკონომისტი
• ავთანდილ ურუშაძე– სამხედრო მოღვაწე, პოლიტიკოსი
• მახარობელ ურუშაძე– სამხედრო მოღვაწე, პოლიტიკოსი
• აპოლონ ურუშაძე– სტომატოლოგი, პედაგოგი
• ავთანდილ ჯორბენაძე– ექიმი, პოლიტიკოსი
• დავით კვირკველია– ფეხბურთელი

The post ლანჩხუთი appeared first on ლანჩხუთის მუნიციპალიტეტი.

დასახლება გაჩნდა 1883 წელს ბათუმის რკინიგზის გაყვანის შემდეგ, რკინიგზის სადგურის ირგვლივ. 1890-იან წლებში სუფსაში იყო ხე-ტყის საწყობი. 1911 წელს სოფელში გაიხსნა ბიბლიოთეკა. 1895 წელს სოფელს სტუმრობდა მარჯორი უორდროპი, რომელსაც გურიელები მასპინძლობდნენ. 1911 წელს სოფელში გაიხსნა საკრედიტო ამხანაგობა, რომელშიც 3000 ადამიანი იყო გაწევრებული.  სუფსაში ცხოვრობდა ტელემაკ გურიელი. მისი სასახლის ერთი სვეტი სუფსის საჯარო სკოლის შენობაშია მოქცეული. საბჭოთა პერიოდში სოფელში მოქმედებდა ტორფის ქარხანა.

სუფსაში არის რკინიგზის სადგური სამტრედია–მახინჯაურის ხაზზე, გადის საერთაშორისო მნიშვნელობის გზა საქართველოს საავტომობილო მაგისტრალი ს12. სოფელში არის საჯარო და სამუსიკო სკოლები, ნავთობისმომპოვებელი ჭაბურღილი.

მდ. სუფსის მარცხენა ნაპირზე განლაგებულია სუფსის ნავთობტერმინალი, რომელიც ექსპლუატაციაში 1999 წლის აპრილში შევიდა და წარმოადგენს ბაქო-სუფსის მილსადენის დაბოლოებას. ტერმინალის სასაწყობე ავზების მთლიანი მოცულობა 160.000 კუბური მეტრია. ოთხივე ავზი თანაბარი ზომისაა. სასაწყობე ავზების ავსების შემდეგ ნავთობის ტრანსპორტირება მილსადენების მეშვეობით ხდება სანაპიროდან მოცილებულ ტანკერებზე.

სოფელში დაიბადა ქართველი პოეტი ტარიელ ჭანტურია.

The post სუფსა appeared first on ლანჩხუთის მუნიციპალიტეტი.

სოფელში გვხვდება ადრინდელი რკინის ხანის მასობრივი კრემაციული სამარხები.

სოფელ არჩეულში მდებარეობს ეგნატე ნინოშვილის სახლ-მუზეუმი. კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლი.

ოფიციალურად გაიხსნა 1950 წლის 18 იანვარს ცნობილი ქართველი მწერლის ეგნატე ნინოშვილისპატივსაცემად. მუზეუმი შედგება ოთხი საგამოფენო დარბაზისაგან. პირველ დარბაზში ნინოშვილის ბავშვობის წლების ამსახველი განყოფილებაა. მეორე დარბაზში გამოფენილია მწერლის მიერ არალეგალური ცხოვრების პირობებში შექმნილი რომანის „ჯანყი გურიაში“ილუსტრაციები. მესამე დარბაზში ეგნატესა და ნადასი კალანდაძის უიღბლო სიყვარულის ამსახველ ამბებს მოგვითხრობს, რომლის შესახებაც მწერალმა მოგვითხრო თავის ნაწარმოებში „ქრისტინე“. მეოთხე დარბაზი მთლიანადაა მიძღვნილი თემისადმი: „ეგნატე და თანამედროვეობა“.

ამჟამად მუზეუმში დაცულია 6 ათასამდე ექსპონატი. მუზეუმის ხელმძღვანელია ავთანდილ გოგიჩაიშვილი.

The post ნიგვზიანი appeared first on ლანჩხუთის მუნიციპალიტეტი.

სტორიულ წყაროებში მოხსენიებულია პირველი საუკუნიდან. ჩოჩხათის სამოურავო და შემდეგ სასოფლო საზოგადოება მოიცავდა სოფლებს ჩოჩხათს, არჩეულს, ღრმაღელეს, გრიგოლეთს, მალთაყვას, სადგურ სუფსას. ჩოჩხათის სამოურავოს მოურავები იყვნენ ნაკაშიძეები.

მეგრულად “ჩოჩხ” ნიშნაცს ცაცხვს, შესაბამისად ჩოჩხათი აღნიშნავდა ცაცხვებით გაშენებულ ადგილს. მიუხედავად ამისა, სოფლის სახელწოდების შესახებ არსებობს ხალხური ლეგენდა. თქმულების თანახმად, სოფელში ყველაზე მაღალ მთაზე იყო ეკლესია, რომელშიც ესვენა ძვირფასი ქვებით და ოქროთი შემკული ღვთისმშობლის ხატი. ეკლესია ოსმალებს დაუნგრევიათ. მოსახლეობამ ხატი სხვა ეკლესიაში დამალა. . შემდგომი ლაშქრობის დროს ეს ეკლესიაც დაუნგრევია მტერს. ხატი ამჯერადაც გადამალეს და XIX საუკუნის შუა წლებამდე იყო თურმე ღვედის ეკლესიაში. ღვედის ეკლესია სიძველის გამო დაინგრა, ხატი კი დაიკარგა. ხატსა და სოფელს მჩოჩავი ხატი უწოდეს. სოფლის სახელწოდებამ ცვლილება განიცადა: მჩოჩავი ხატი – ჩოჩხატი – ჩოჩხათი.

ჩოჩხათში სამი ციხის ნაშთია: ნასტეფნარი, გორგაშაული და კიბულაი.

ნასტეფნარი მაღალი გორაკია, რომელიც სოფელს აღმოსავლეთის მხრიდან გადასცქერის. მისი მწვერვალიდან კარგად მოჩანს კოლხეთის დაბლობი . ნასტეფნარის გორაკზე აღმოჩენილია ვერცხლის მონეტების განძი. ის შედგება 334 თურქული ვერცხლის მონეტისაგან – ახჩისგან, რომლებიც XVI საუკუნეს განეკუთვნება. განძი დაცულია ს. ჯანაშიას სახელობის სახელმწიფო მუზეუმში.

ნასტეფნარის აღმოსავლეთით მდებარეობს გორგოშაულის ციხის ნაშთები. კიბულაის ციხის ნაშთები უფრო დიდია და შთამბეჭდავი. იგი შორიდანაც კარგად მოჩანს. ცენტრალურ ნაწილში სიმაგრის წყლის რეზერვუარია შემორჩენილი. არქეოლოგიური დაზვერვებისას სამივე გორაკზე აღმოჩნდა ჩამოქცეული კედლის და დუღაბის გროვები, წითელკეციანი დიდი და მცირე კერამიკული ჭურჭლის სხვადასხვა სახით შემკული ფრაგმენტები

ჩოჩხათში არის ხელოვნური გამოქვაბული. იგი გარედან ძნელად შესამჩნევია მცენარეთა საფარის გამო. სიღრმეში იდგა მრგვალი ტრაპეზი, რაც ბერებისთვის საკურთხეველს წარმოადგენდა. იქ აღმოჩენილი ქვითკირის ნამტვრევები ადასტურებენ, რომ გამოქვაბული ორი ნაწილისგან –სამლოცველოსა და მლოცველთა მოსაცდელისგან – შედგებოდა. ლეგენდის თანახმად გამოქვაბულს ჰქონია ხის მოჩუქურთმებული შესასვლელი კარი, რომელიც ვიღაცას ჩამოუხსნია და სახლში წაუღია. ამის შემდეგ ქურდს თურმე სიზმრები არ ასვენებდა, ამიტომ კარი უკან დაუბრუნებია.^[3]

ჩოჩხათის სკოლაში 1879—1885 წლებში ასწავლიდა ქართველი მწერალი ეგნატე ნინოშვილი. 1925 წელს ჩოჩხათის სკოლა გადაკეთდა 7-კლასიან სკოლად. 1938 წლიდან ის საშუალო სკოლა გახდა.

The post ჩოჩხათი appeared first on ლანჩხუთის მუნიციპალიტეტი.

VI საუკუნეს განეკუთვნება სოფელ ღრმაღელეში აღმოჩენილი ბაზილიკა სანათლავით. ეკლესიის ნანგრევებში აღმოჩნდა ბრინჯაოს ჯვარი ჯაჭვით და ქვის ფილა ბოლნური ჯვრის გამოსახულებით, რომელიც ლანჩხუთის მხარეთმცოდნეობის მუზეუმშია დაცული.^[2

The post ღრმაღელე appeared first on ლანჩხუთის მუნიციპალიტეტი.

მაჩხვარეთის თემში შედის სამი ლამაზი სოფელი: მაჩხვარეთი, ჯუნ-მერე, ორაგვე. ტერიტორია შეადგენს 800 ჰ. აქედან 194, 39 არის სახნავი. პენსიონერთა რაოდენობა შეადგენს 225; ინვალიდი 38; სოციალურად დაუცველი 73 პიროვნება. სულ რეგისტრირებულია 410 კომლი. რეგისტრირებული მოსახლეობის რაოდენობა 869; სოფელში ფუნქციონირებს ბიბლიოთეკა; არის აგრეთვე ადმინისტრაციული შენობა; საბავშვო  ბაღი. არის  ორი ფეხბურთის მოედანი. სოფელში არის  ფერიცვალებისა და  მაცხოვრის შობის სახელობის ეკლესიები.

მაჩხვარეთში არის 6 ქუჩა; სოფელ ორაგვეში 3, ჯუნ-მერეში კი 2.

სოფელში განვითარებულია მეფუტკრეობა.

The post მაჩხვარეთი appeared first on ლანჩხუთის მუნიციპალიტეტი.

აკეთის სახელწოდება გადმოცემის მიხედვით სიტყვა „აკეთედან!“ მოდის. XVIII საუკუნემდე სოფელი ეკუთვნოდა ართმელაძეებს. 1772-76 წლებში გურიელებმა აკეთი უბოძეს ქვემო გურიიდან დევნილ მამუკა თავდგირიძეს. გიორგი თავდგირიძემ და მისმა შვილებმა, როსტომმა, მამუკამ და მაქსიმემ სოფელში, მდინარე სუფსის მარჯვენა ნაპირას ააშენეს სასახლე და აღადგინეს მაცხოვრის ტაძარი. მასვე შესწირეს თეთროსნის ეკლესიიდან გადმოსვენებული ღვთისმშობლის ხატი.

აკეთის სასოფლო საზოგადოება მოიცავდა საკუთრივ აკეთს, ჭანჭათს, ვანსა და ზომლეთს. აკეთის გლეხები იყვნენ მოთავეები 1841 წლის აჯანყებისა გურიაში. სოფელში ბლომად მოიპოვება თიხა, რის გამოც განვითარებული იყო კერამიკის წარმოება, კონკრეტულად მზადდებოდა კრამიტი და თიხის ჭურჭელი, ასევე ქვევრები.^[1] 1876 წელს სოფელში გაიხსნა ორკლასიანი სკოლა.1902 წლისთვის აკეთის მოსახლეობა იყო 4100 ადამიანი. 1909 წელს აკეთში სამი სკოლა მოქმედებდა.^[2]

გურიის სახალხო ბიბლიოთეკა

1893 წლის 22 აგვისტოს აკეთში გაიხსნა გურიის სახალხო ბიბლიოთეკა. მისი გახსნის ინიციატორები იყვნენ ისიდორე რამიშვილი, არსენ წითლიძე და ლავრენტი წულაძე. ბიბლიოთეკის გახსნისთვის ისინი განიხილავდნენ ნაგომრის, ბახვისა და ჩოხატაურის ვარიანტებსაც, თუმცა საბოლოოდ აკეთი აირჩიეს. გლეხმა ნიკო ქურიძემ ბიბლიოთეკას საკუთარი სახლი ნახევარ ფასად მიჰყიდა. რადგანაც ბიბლიოთეკის მთავარი მისია სოფლად. გლეხობაში წიგნიერების გავრცელება იყო, ბიბლიოთეკის დამფუძნებლებმა შემოიღეს წიგნების ჩამოტარება სოფლებში. მათ სხვადასხვა გამოცემები სხვადასხვა დასახლებებში მიჰქონდათ და ადგილზე აცნობდნენ მოსახლეობას. 1895 წელს ორი თვის განმავლობაში ბიბლიოთეკით 21 სოფლიდან 315-მა დამიანმა ისარგებლა. მომდევნო ორ თვეში 200-მა მკითხველმა 600 გამოცემა გაიტანა წასაკითხად. მაზრისადმინისტრაცია ცდილობდა ხელი შეეშალა ბიბლიოთეკის ფუნქციონირებისთვის, რადგან იქ მთავრობისთვის მიუღებელი იდეები ვრცელდებოდა. არსენ წითლიძე მიქელგაბრიელის თემში გადაიყვანეს მასწავლებლად, ლავრენტი წულაძე ფოთის სამრევლო სკოლაში გადავიდა, ხოლო ახალი მასწავლებელი ვალერიან მებუკე ადმინისტრაციამ მიიმხრო. ჯამლეთ სიმონის ძე ბაჟუნაშვილმა, ვინც ხელმძღვანელობდა ბიბლიოთეკას წითლიძისა და წულაძის შემდგომ ის ახალ შენობაში, სოფლის კანცელარიასთან გადაიტანა, სადაც მოსახლეობის თავშეყრის ადგილი იყო. ბიბილიოთეკათა ქსელი განვითარდა სხვა სოფლებშიც. აკეთის ბიბლიოთეკა რამდენიმე წელიწადში უკვე მხოლოდ აკეთის საზოგადოებას ემსახურებოდა. მიუხედავად მასშტაბის შემცირებისა, 1905 წლამდე ბიბლიოთეკა ფუნქციონირებდა. გურიაში 1905 წლის რევოლუციური მოვლენების გამო ხელისუფლებამ ბიბლიოთეკა-სამკითხველოები დახურა. 1906 წლისთვის აკეთის ბიბლიოთეკის შენობა და სახურავი დაზიანდა, წიგნადი ფონდი შემცირდა. მოსახლეობამ შეძლო შენობის განახლება, მაგრამ ბიბლიოთეკა ძველებურად ფეხზე ვეღარ დადგა და მან ასეთი სახით 1921 წლამდე იარსება.^[3]

The post აკეთი appeared first on ლანჩხუთის მუნიციპალიტეტი.