ქალაქი გურიის მხარეში, ლანჩხუთის მუნიციპალიტეტის ადმინისტრაციული ცენტრი. ქალაქში არის სამრეწველო საწარმოები, ჯანდაცვის დაწესებულებები, სამი საჯარო სკოლა, თეატრი. მოქმედებს მუნიციპალური ბიბლიოთეკა.
მდებარეობს გურიის დაბლობზე, ზღვის დონიდან 20 მ. ლანჩხუთში ზღვის ნოტიო სუბტროპიკული ჰავაა, იცის თბილი ზამთარი და ცხელი ზაფხული. საშუალო წლიური ტემპერატურა 13,8 °C, იანვარში 4,2 °C, ივლისში 23 °C, ნალექებია 1980 მმ წელიწადში.
ქალაქი დაშორებულია თბილისიდან 274 კმ-ით, ბათუმიდან 85 კმ-ით, ფოთიდან 42 კმ-ით. ლანჩხუთში არის რკინიგზის სადგური სამტრედია–მახინჯაურის ხაზზე. გადის საერთაშორისო მნიშვნელობის გზა საქართველოს საავტომობილო მაგისტრალი ს12.
ლაშისღელე
საბჭოთა პერიოდში ლანჩხუთის საქალაქო საბჭოში შედიოდა სოფელ ლაშისღელის ტერიტორია, რომელიც მდებარეობს მდინარეებს – ლაშისღელესა და საჭინკლეს შორის, ზღვის დონიდან 80 მ., ლანჩხუთის ცენტრიდან 1 კმ. ამჟამად ლაშისღელე ცალკე სოფლად აღარ მოიხსენიება.
ლანჩხუთი ტიპონიმის თავდაპირველი ძირი იყო „ჩქუ“ და არა „ჩხუ“. „ჩქუ“ მეგრულად სიტყვასიტყვით ნიშნავს “ჩანს”. ასე რომ,შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ ლანჩქუთი, იგივე ლანჩხუთი ნიშნავს “სამზერს”, „გადასახედს“. ამ მოსაზრებას ამყარებს ისიც, რომ უწნიდელი სოფელი ლანჩქუთი მაღლობში, გურიის სერზე იყო გაშენებული და მოსახლეობამ ქვევით, დაბლობში მოგვიანებით გადაინაცვლა.[6]
- ისტორიაში პირველად მოხსენიებულია XVII საუკუნეში. 1873 წელს სოფელში გაიხსნა ორკლასიანი სკოლა, ხოლო 1900 წელს — ბიბლიოთეკა. 1912 წელს ლანჩხუთში იდგა წმინდა გიორგისა და ნათლისმცემლის სახელობის ეკლესიები. ნათლისმცემლის ეკლესია ქვის იყო და ქვისავე გალავანი ჰქონდა, ხოლო წმინდა გიორგის ეკლესია კი ხით იყო ნაგები. მოქმედებდა ორკლასიანი საქალებო სკოლა. რაიონული ცენტრი გახდა 1930 წელს. ქალაქად გამოცხადდა 1961 წელს.
მხარეთმცოდნეობის მუზეუმი
ლანჩხუთში არის მხარეთმცოდნეობის მუზეუმი, რომელიც დაარსდა 1978 წელს. დღესდღეობით მუზეუმში 7886 არქეოლოგიური, ნუმიზმატური, სახვითი ხელოვნების, ეთნოგრაფიული, ბუნების, ისტორიული ექსპონატია. განსაკუთრებით აღსანიშნავია ძველი წელთაღრიცხვით მე-4 საუკუნის ბრინჯაოს მუზარადი, ბრინჯაოს კოლხური ცულების კოლექცია, ანტიკური ხანის კერამიკა, მე-4 საუკუნის ბრინჯაოს ჯვარი, მე-11 საუკუნის ლაპიდარული წარწერა ქვაზე, გურული ცხენოსნების ამერიკაში მოგზაურობის ექსპონატები, ნოე ჟორდანიას პირადი ნივთები და სხვ.
„აჯანყებული გურულის“ ძეგლი ლანჩხუთის ცენტრში
ვალოდია წულაძის სახელობის მუზეუმი
ვალოდია წულაძის სახელობის თეატრი დაარსდა 2009 წლის 12 ნოემბერს. იგი ატარებს ქართული კინოსა და თეატრის მსახიობისა და რეჟისორის, ვალოდია ეპიფანეს ძე წულაძის სახელს. მუზეუმში განთავსებულია ვალოდია წულაძის მოღვაწეობის ამსახველი კადრები, მისი ნივთები, მასთან დაკავშირებული ადამიანების ფოტოსურათები და ა. შ.
თემურ ფირცხალაიშვილის სახლ-მუზეუმი
თემურ ფირცხალაიშვილი სახელობის შემოქმედთა მუზეუმი დაარსდა 2011 წლის პირველ მარტს, ხოლო გაიხსნა 2011 წლის 20 ივლისს, პოეტ თემურ ფირცხალაიშვილის დაბადების 50 წლისთავთან დაკავშირებით. მუზეუმი განთავსებულია კერძო სახლში, რომელიც აგებულია 20-ე საუკუნის 50-იან წლებში. დღეისათვის მუზეუმი შენობის მეორე სართულის ორ დარბაზშია განთავსებული. პირველი დარბაზი მთლიანად ეთმობა მწერლებს, პოეტებს, პუბლიცისტებს, ხოლო მეორე დარბაზში გამოფენილია კომპოზიტორების, მომღერლების, მხატვრების, ლოტბარების, მოცეკვავეებისა და ფოტოხელოვანთა შემოქმედება.
სპორტი
.
ქალაქ ლანჩხუთის ისტორიისა და მოსახლეობის იდენტობის მნიშვნელოვან ნაწლს წარმოადგენს საფეხბურთო კლუბი „გურია“, რომელიც ორჯერ თამაშობდა საბჭოთა კავშირის უმაღლეს ლიგაში. კლუბი ჩამოყალიბდა 1925 წელს და ერქვა „კიმი“. სახელწოდება „გურია“ გუნდმა ოზურგეთის საფეხბურთო კლუბთან ორთაბრძოლაში მოიპოვა. ერთხელ მოიპოვა საქართველოს თასი, ხოლო ორჯერ დაიკავა მეორე ადგილი საქართველოს ჩემპიონატში. ამჟამად კლუბი საქართველოს ჩემპიონატის უმაღლეს ლიგაში ასპარეზობს.
ცნობილი ადამიანები
ლანჩხუთში დაიბადნენ:
- ნოე ჟორდანია– ქართველი პოლიტიკოსი, საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის მთავრობის თავმჯდომარე
- კონსტანტინე გვარჯალაძე– პოლიტიკოსი, დამფუძნებელი კრების წევრი
- თევდორე ღლონტი– პოლიტიკოსი, დამფუძნებელი კრების წევრი, თსუ-ს რექტორი
- მელიტონ რუსია– პოლიტიკოსი, დამფუძნებელი კრების წევრი
- ნოე ცინცაძე– პოლიტიკოსი, დამფუძნებელი კრების წევრი
- ფილიპე გოგიჩაიშვილი– ეკონომისტი
- ავთანდილ ურუშაძე– სამხედრო მოღვაწე, პოლიტიკოსი
- მახარობელ ურუშაძე– სამხედრო მოღვაწე, პოლიტიკოსი
- აპოლონ ურუშაძე– სტომატოლოგი, პედაგოგი
- ავთანდილ ჯორბენაძე– ექიმი, პოლიტიკოსი
- დავით კვირკველია– ფეხბურთელი
