სამება–ჯიხეთის დედათა მონასტერი
ჯიხეთი მდებარეობს გურიის სერის ჩრდ.კალთაზე, ნიგოითის მთაზე, ზღვის დონიდან 250 მ
სავარაუდოდ ჯიხეთის მთაზე ერთ დროს ციხე იყო აღმართული, რადგან „ჯიხა“ ზანურად ციხეს ნიშნავს. ზეპირი გადმოცემის თანახმად ეკლესია თამარ მეფის დროს აშენდა, თუმცა XIX საუკუნეში უკვე ნანგრევებიღა იყო შემორჩენილი. 1886 წელს ჯიხეთის ტერიტორიაზე დასახლდა მონაზონი ელენე მგალობლიშვილი. თავადმა მაჭუტაძეებმა მონაზვნებს მიწები შესწირეს. მათ 1893 წელს სინოდისგან ტაძრის მშენებლობის უფლება მოიპოვეს და 1896 ილარიონ მენაბდის თაოსნობით ააშენეს მთავარი, ღვთისმშობლის ტაძრად მიყვანების ქვის ტაძარი.ჯვარ-გუმბათოვანი ეკლესია
მონასტერში სკოლაც გაუხსნიათ. აქ ასწავლიდნენ წერა-კითხვას, საოჯახო საქმესა და ხელგარჯილობას. მონასტრის ისტორიული წყაროების მიხედვით ჯიხეთის მონასტერს მჭიდრო ურთიერთობა ჰქონდა ათონის იოანე მახარებლის მონასტერთან. 1905 წელს იოანე მახარებლის მონასტრის წინამძღვარმა მღვდელ-მონაზონმა იონამ ჯიხეთის მონასტერს ათონიდან ღვთისმშობლის ხატი გამოუგზავნა.
1987 წელს ღვთისმშობლის ტაძრადმიყვანების ტაძარს მიუშენდა სამრეკლო. 1988 წელს აიგო წმინდაგიორგის ბაზილიკური ტიპის ტაძარი. 2002 წელს აიგო წმ. იოანენათლისმცემლის მუცლადღების ტაძარი. ეზოში მოწყობილია სანათლავი აუზი, რომელშიც წყაროს წყალი ჩაედინება („იორდანესწყარო“). წყალს სამკურნალო თვისებები აქვს.
ყოველ 4 დეკემბერს – ღვთისმშობლის ტაძრად მიყვანების დღეს – მონასტერში იმართება დღესასწაული – ჯიხეთობა.
მონასტრის ტერიტორიაზე მოწყობილია გადმოსახედი საიდანაც იშლება კოლხეთის დაბლობის შესანიშნავი ხედი.
აკეთის მაცხოვრის სახელობის ეკლესია
ეკლესია მდებარეობს სუფსის მარჯვენა შენაკადის, აცაურას ნაპირას, ოდნავ შემაღლებულ ბაქანზე. შემოვლებული აქვს ქვისგალავანი.
ეკლესიის აგების ზუსტითარიღი უცნობია. აკეთის ეკლესია იყო დასავლეთ-საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქ ზაქარიას საკათოლიკოსო სადგომი. ის აფხაზთა კათალიკოს სდიმიტრი და სვიმონ გურიელებმა შესწირეს. ქვემო გურიის ოსმალეთის იმპერიაში შესვლის შემდეგ, დაახლოებით XVIII საუკუნის დასაწყისში აკეთში დასახლდნენ თავდგირიძეები. მათ აქ სოფელ გვარადან გადმოიტანეს თეთროსნის ღვთისმშობლისა და მაცხოვრის ხატები, ასევე – გვარასთავის წმინდა გიორგის ხატი. ამ ხატებზე სალოცავად მუსლიმი ქართველებიც დადიოდნენ. დიმიტრი ბაქრაძემ, რომელიც გურიის სოფლებში მოგზაურობდა, მხოლოდ გუბათზე შემორჩენილი ფრესკების ნახვა მოახერხა. ამჟამად ეკლესია რესტავრირებულია
აკეთის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესია
წმინდა გიორგის სახელზე 1899 წ. აშენებული ეკლესიის ნანგრევები დგას სოფლის სასაფლაოსთან. დარბაზული ეკლესია ნაგებია კარგად დამუშავებული ქვებით. ამჟამად ჭერი ჩამონგრეულია, ასევე მთლიანად ჩამოქცეულა სამნაწილიანი აბსიდიც. შემორჩენილია მხოლოდ გარე კედლები თავისი შესასვლელებითა და სარკმელებით. სამხრეთის კედელზე, შესასვლელის თავზე შემორჩენილია ჩუქურთმა.
სოფელ აცანაში აკიბულას ჩანჩქერი.
აკიბულას ჩანჩქერი მდებარეობსმდინარე აცაურას მარჯვენა შენაკადზე, საკმაოდ ლამაზ ხეობაში.
საქვიხიას კანიონი აცანაში
საქვიხიას ულამაზესი კანიონი მდინარე აცაურას მარჯვენა შენაკადზე აქ კანიონზე ჩასასვლელი რკინის კაპიტალური კიბეა მოწყობილი.
ოქონის მონასტერი
გადმოცემის თანახმად ოქონა დასავლეთ საქართველოს პატრიარქ მალაქია გურიელის დროს აიგო. ის მოხსენიებული იყო მონასტრის კედლებზე. თუმცა არქეოლოგიური კვალი მონასტერში მე-9 საუკუნიდან ჩანს. კედლებზე აგრეთვე ნაპოვნია ჭანუყვაძეების, ბერიძეების და ორატაძეების (ურატაძე) საგვარეულო წარწერები. ცნობილია ისიც, რომ გურიელის შემდგომ მონასტრის მართვა კობალაძეებმა გააგრძელეს.
ოქონის მამათა მონასტერი მოიცავდა მაცხოვრის სახელზე აგებულ ეკლესიასა და გალავანს. გალავანში სათოფურები იყო დატანებული. ეკლესიამდე გალავნიდან გრძელი ქვის კიბე მიდიოდა. ძველი ეკლესიის სიგრძე 6,4, სიგანე კი 3,5 მეტრი იყო. აგებული იყო ნაცრისფერი თლილი კვადრებით. საკურთხევლის მარჯვენა ნიშში იყო წარწერა, რომელიც გვამცნობდა, რომ ტაძრის ძვირფასი ნივთები ქრისტეფორე კობალაძემ მოაჭედინა. ტაძარი შიგნით მოხატული იყო, ორი ფრესკიდან ერთი სწორედ ქრისტეფორე კობალაძისა. როგორც ჩანს, მონასტერი სწორედ სივიწროვის გამო მიუტოვებიათ. 1873 წელს ის უკვე მიტოვებული იყო. ეს იყო ბაზილიკა (პროფესიონალების ვარაუდით მე-17 საუკუნისა), ხოლო 1897 წელს ადგილობრივი მღვდლის, სილიბისტრო ჩხაიძის თაოსნობით წირვა-ლოცვაც აღადგინეს და ძველი შენობა საფუძვლიანად გადააკეთეს, გააგუმბათიანეს, მაგრამ ზოგი ნახატი და წარწერა გაანადგურეს. მაშინ აცანის მამასახლისი იყო ხოსო ჩხაიძე. ამავდროულად ხელახლა ააშენეს დასავლეთის მხარე და შეაკეთეს სხვა კედლები, ხოლო საკურთხევლის მხატვრობა ხელუხლებელი დატოვეს. მსგავსი „რემონტი“ იმავე ხანებში ჩაუტარეს აკეთის დიდ ტაძარს ისე, რომ არანაირი კვალი ქართული კულტურისა შიგ არ დატოვეს. მაშინდელი მოძღვარი დიომიდე ჩხაიძე გაზეთ „კვალში“ გულმოკლული წერდა ამის შესახებ. სულ 35 წელი იარსება 1897 წელს გარემონტებულმა ოქონას ეკლესიამ და იგი 1932 წელს ააფეთქა საბჭოთა ხელისუფლებამ.
ამჟამად ოქონას მონასტერი რესტავრირებულია.
ედუარდ შევარდნაძის სახლი და ეზო-გარემო სოფელ მამათში
ქალაქი ლანჩხუთი- მხარეთმცოდნეობის მუზეუმი
მუზეუმი დაარსდა 1978 წელს, ხოლო 1998 წელს პირველად გაიხსნა მუზეუმის ექსპოზიცია. მუზეუმში გახსნილია არქეოლოგიის, ეთნოგრაფიის და ისტორიული წარსულის ამსახველი გამოფენა. მუზეუმში რვა ათასზე მეტი ექსპონატია
არქეოლოგიის განყოფილებაში გამოფენილია სოფელ ჯურუყვეთის ტერიტორიაზე აღმოჩენილი ნეოლითური ხანის ქვის იარაღები, კვირისთავები, საფხეკები, IV ათასწლეულის მეორე ნახევრის ჭოლიპას ნამოსახლარში მოპოვებული მასალა. კოლხური კულტურის პერიოდის (II ათასწლეულის II ნახევარი და I ათასწლეული) იარაღები, კოლხური ცულები შუხუთიდან, კოლხური კერამიკა სუფსიდან, VI-IV საუკუნეების იმპორტული შავლაკიანი თიხის ჭურჭელი, სინოპური ამფორები.
მუზეუმში აგრეთვე წარმოდგენილია ფეოდალური ხანის ნივთები. განსაკუთრებით აღსანიშნავია VI ს-ის ბრინჯაოს ჯვარი და ბოლნური ჯვრის გამოსახულების ფილა, რომელიც სოფელ ღრმაღელის ეკლესიის გაწმენდისას აღმოძნდა. მუზეუმში წარმოდგენილია გვიანფეოდალური ხანის სოფელ ჯიხანჯირში „ნასტეფნარის“ გორაზე გათხრების შედეგად აღმოჩენილი მასალა: XVI-XVII საუკუნეების თიხის ჭურჭლის ფრაგმენტები და XVII-XIX საუკუნეების თიხის ჩიბუხები.
მუზეუმში ინახება ლაპიდარული წარწერა ქვაზე სოფელ ეწერიდან. ქვა წარწერით „ქრისტე შეიწყალე იოანე ბერი“ 1960-იან წლებში აღმოჩნდა სოფელ ეწერში. წარწერა შესრულებულია კუთხოვანი ასომთავრულით, რომელშიც ნუსხურიც ურევია.
ეთნოგრაფიის დარბაზში წარმოდგენილია საყოფაცხოვრებო და სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების შრომის იარაღები, ყოველდღიური მოხმარების საყოფაცხოვრებო ნივთები, მარნის მოწყობილობა და სხვ.
მუზეუმში აგრეთვე წარმოდგენილია გურულ თავად-აზნაურთა ფოტო-გამოფენა: გურიელები, თავდგირიძეები, მაჭუტაძეები, შალიკაშვილები, ტუსკიები, ჭყონიები, ჟორდანიები, ბაჟუნაიშვილები, გუგუნავები, თავართქილაძეები, გიგინეიშვილები და სხვ. ასევე გამოფენილია გურული ცხენოსნების მოგზაურობის ამსახველი ფოტო-მასალა ევროპასა და ამერიკაში. წარმოდგენილია მწერლების ეგნატე ნინოშვილისა და საფო მგელაძის ფოტო-მასალა და ნაწარმოებები.
მუზეუმში წარმოდგენილია საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის მთავრობის წევრ ემიგრანტთა, ნოე ჟორდანიასა და ნოე ცინცაძის ფოტო-მასალა და ნივთები. ასევე ლანჩუთიდან მეორე მსოფლიო ომში წასულთა პირადი ნივთები და სამკუთხა ბარათები.
სოფელი ორაგვე
სოფელი ორაგვე. ადგილი, რომელიც გურიელებმა საზაფხულო რეზიდენციად აირჩიეს. ულამაზესი ჩანჩქერი, მდინარე ორაგვისღელე და წმინდა თეკლას სახელობის მშენებარე სამონასტრო კომპლექსი
სოფელი ნინოშვილი _ ეგნატე ნინოშვილის სახლ მუზეუმი
ოფიციალურად გაიხსნა 1950 წლის 18 იანვარს ცნობილი ქართველი მწერლის ეგნატე ნინოშვილის პატივსაცემად. მუზეუმი შედგება ოთხი საგამოფენო დარბაზისაგან. პირველ დარბაზში ნინოშვილის ბავშვობის წლების ამსახველი განყოფილებაა. მეორე დარბაზში გამოფენილია მწერლის მიერ არალეგალური ცხოვრების პირობებში შექმნილი რომანის „ჯანყი გურიაში“ილუსტრაციები. მესამე დარბაზში ეგნატესა და ნადასი კალანდაძის უიღბლო სიყვარულის ამსახველ ამბებს მოგვითხრობს, რომლის შესახებაც მწერალმა მოგვითხრო თავის ნაწარმოებში „ქრისტინე“. მეოთხე დარბაზი მთლიანადაა მიძღვნილი თემისადმი: „ეგნატე და თანამედროვეობა“.
ამჟამად მუზეუმში დაცულია 6 ათასამდე ექსპონატი.
თემურ ფირცხალაიშვილის სახელობის შემოქმედთა მუზეუმი
თემურ ფირცხალაიშვილის სახელობის შემოქმედთა მუზეუმი 2011 წლის პირველ მარტს დაარსდა პოეტის კერძო სახლში და საზეიმოთ გაიხსნა 2011 წლის 20 ივლისს პოეტ თემურ ფირცხალაიშვილის 50 წლისთავთან დაკავშირებით.
მუზეუმი მდებარეობს ლანჩხუთის მუნიციპალიტეტში, ბარათაშვილის ქუჩა 48-ში. მუზეუმის ორ დარბაზში განთავსებულია ლანჩხუთში მოღვაწე და ლანჩხუთური ფესვების მქონე შემოქმედთა ნამუშევრები, ფოტოსურათები, დოკუმენტური მასალები, პირადი ნივთები, აუდიო და ვიდეო ჩანაწერები.
მუზეუმის პირველ სართულზე განთავსებულია მუნიციპალიტეტის ყოფილი საქალაქო ბიბლიოთეკა, რომელიც 2012 წლიდან შეუერთდა მუზეუმს.
მდინარე სუფსას ერთვის მცირე ღელე ორკარის კანიონიდან . ორკარის კანიონი ბუნების შესანიშნავი ძეგლია რომელიც ბოლოში იყოფა ორნაწილად ( აქედანაა სახელი ორკარი) . კანიონი მთავრდება ორი მცირე ჩანჩქერით
კოლხეთის ეროვნული პარკი
კოლხეთის ეროვნული პარკი მდებარეობს დასავლეთ საქართველოში. იგი მოიცავს შავი ზღვის აღმოსავლეთ სანაპირო ზოლსა და პალიასტომის ტბის აუზს. ეროვნული პარკი კოლხეთის საერთაშორისო მნიშვნელობის მქონე ჭარბტენიანი ეკოსისტემების დაცვისა და შენარჩუნების მიზნითაა შექმნილი.
ეროვნული პარკის ძირითადი ნაწილი ლანჩხუთის ტერიტორიაზეა განლაგებული. კოლხეთის ეროვნული პარკის ადმინისტრაცია ტურისტებს პალიასტომის ტბასა და მდ. ფიჩორის ხეობაში სანაოსნო ტურებს, ასევე სპორტულ თევზჭერას, ფრინველებზე დაკვირვებას (ბერდვოჩინგს) და ეკო-საგანმანათლებლო ტურებს სთავაზობს.
გრიგოლეთი — სოფელი ლანჩხუთის მუნიციპალიტეტში, სუფსის თემში. მდებარეობს გურიის დაბლობზე, შავი ზღვისპირას, ზღვის დონიდან 3 მ. ლანჩხუთიდან 25 კმ., სუფსიდან 7 კმ, ურეკიდან (რკინიგზის უახლოესი სადგური) 6 კმ. სოფელში გადის საქართველოს საავტომობილო მაგისტრალი ს2. სოფელში დგას გრიგოლ ღვთისმეტყველის სახელობის ეკლესია. სოფლის ტერიტორიაზე მდებარეობს ტბა გრიგოლეთი. სოფლის ტერიტორიაზე არის ტორფის საბადო.
გრიგოლეთი ზღვისპირა კლიმატური კურორტია. მისი ტერიტორია დაფარულია მრავალწლოვანი ფიჭვნარით, ზღვის სანაპირო ზოლი წარმოადგენს სამკურნალო თვისებების მქონე მაგნიტური ქვიშის პლაჟს, რომელიც გამოირჩევა სასარგებლო თვისებებით ძვლების და სახსრების გასაკაჟებლად ბავშვებისთვის და მოზრდილებისთვის. კურორტს გააჩნია პროფილაქტიკური, პულმონოლოგიური და ნევროლოგიური პროფილი.
